تغذیه با شیر مادر

تاریخ: 1392/06/12

تغذیه‌ی نامحدود و برحسب تقاضای شیرخوار ، هم برای نوزاد و هم برای مادر او مفید است. نوزاد باید هر زمان که میل دارد ، در شب و یا روز این فرصت و امکان را داشته باشد که مستقیماً از پستان مادرش شیر بخورد. بدیهی است برقراری هم اتاقی مادر و نوزاد به این خواسته کمک زیادی می‌کند ضمن این‌که در تولید و ترشح بیشتر و زودتر شیر و تداوم شیر دهی نیز تاثیر بسزایی دارد.
تغذیه‌ی نامحدود و برحسب تقاضای شیرخوار ، هم برای نوزاد و هم برای مادر او مفید است. برای نوزاد بیشترین اثر قابل توجه آن دریافت شیر بیشتر ، وزن‌گیری بهتر و کاهش سطح بیلی روبین در روزهای اول پس از تولد است. بیشترین اثر آن برای مادر، پیشگیری از احتقان (گرمی، سفتی، قرمزی و حساس بودن هر دو پستان) و زخم نوک پستان می‌باشد.
دفعات تقاضای شیرخوار برای شیر خوردن متفاوت است . بعضی از نوزادان در یکی دو روز اول پس از تولد ممکن است تمایل زیادی به شیر خوردن نداشته باشند و یا پس از هر بار شیر خوردن چندین ساعت بخوابند.
اگر نوزاد سالم و طبیعی است و مشکلی ندارد ، بیدار کردن او برای تغذیه‌ی مکرر ضرورتی ندارد. مسلماً چنانچه تغذیه‌ مکرر باشد، به تولید و ترشح بیشتر شیر کمک می‌کند و نوزاد آغوز بیشتری دریافت نموده و از مزایای آن بهره‌ی فراوان‌تری می‌برد، ضمن آن که بروز زردی نیز در او کم‌تر می‌شود. برعکس بعضی از نوزادان در روزهای سوم تا هفتم ممکن است تمایل بیشتری به شیر خوردن داشته باشند که از فواید آن نیز بهره‌مند می‌شوند. گرچه دفعات شیر خوردن به تعداد 8 تا 12 بار توصیه شده ولیکن دفعات تغذیه از پستان مادر در طی شبانه روز بر حسب میل خود شیرخوار و ظهور علایم گرسنگی متفاوت است.
شیرخوارانی که برحسب میل خودشان تغذیه می‌شوند معمولاً تمایل به استفاده از شیر مادر به دفعات بیشتری دارند.
نکته‌ی دیگر توجه به علایم گرسنگی نوزاد است. این علایم عبارتند :
علایم گرسنگی نوزاد:
- نوزاد سر خود را به‌ طرف صدای مادر چرخانیده و دهانش را باز می‌کند.
- لباس یا ملافه را مزه مزه کرده و زبانش را تکان می‌دهد.
- دست‌هایش را به صورت حرکات نامنظم تکان می‌دهد.
- مچ دست‌هایش را به طرف دهان می‌برد.
- در صورت عدم توجه به علایم مذکور ، حرکات او تشدید می‌یابد.
- شروع به نق‌زدن می‌کند.

علائم دیر رس گرسنگی :
- نوزاد ابرو و پیشانی‌اش را در هم می‌کشد.
- دهانش را کاملاً باز کرده و سرش را با عصبانیت به این طرف و آن طرف می‌برد و بازوانش را خم کرده و پاهایش را شبیه به حرکات دوچرخه زدن تکان می‌دهد.
- با دست‌های مشت شده دهانش را جستجو می‌کند.
- و بالاخره شروع به گریه می‌کند.
- به علت کوچک بودن حجم معده نوزاد و همچنین نسبت کمتر »کازئین» به » پروتئین وی» *، هضم بهتر و جذب سریع‌تر شیر مادر و کوتاه بودن زمان تقریبی تخلیه معده ( تا 90 دقیقه )، نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند نیاز به تغذیه‌ی مکرر داشته و به دلیل زودتر گرسنه شدن، بایستی با ظهور علایم گرسنگی، مکرراً از سینه تغذیه می‌شوند. به طور ایده‌آل باید با احساس و مشاهده اولین علایم گرسنگی، تغذیه از پستان شروع شود، گرچه والدین معمولاً گریه‌ی نوزاد را دلیل گرسنگی او می‌دانند و بعد از گریه تغذیه او را شروع می‌کنند ولیکن لازم به ذکر است که گریه آخرین علامت گرسنگی در نوزاد است.
شروع تغذیه نوزاد در چنین شرایطی که نوزاد انرژی زیادی صرف کرده و خسته شده است، بدلیل مکیدن نامناسب حاصل از خستگی، علاوه بر دریافت شیر کم‌تر، ممکن است سبب کاهش ترشح شیر مادر نیز بشود.
این پروتئین معمولاً ترکیبی از بتا-لاکتوگلوبولین حدود65 درصد، آلفا-لاکتا آلبومین حدود ۲۵ درصد و سرم آلبومین حدود ۸ درصد است. پروتئین وی، در میان تمام انواع پروتئین شناخته شده ازیبالاترین ارزش غذایی برخوردار است.
مدت هر وعده شیر خوردن و نحوه‌ی گرفتن پستان در نوزادان متفاوت است:
به طور کلی نوزادان از جهت خصوصیات فردی در گرفتن پستان مادر و نحوه و مدت شیر خوردن به پنج دسته تقسیم می‌شوند.
دسته‌ی اول : نوزادانی که به سرعت ، با قدرت و راحت پستان مادرشان را دهان گرفته و ظرف چند دقیقه آن چه را نیاز دارند دریافت و سپس پستان را رها می‌کنند. دراین صورت ممکن است باعث آزردگی نوک پستان مادر هم بشوند.
دسته‌ی دوم : هیجان‌زده به طرف سینه‌ی مادر حمله‌ور می‌شوند و قبل از آنکه آن‌را درست در دهان بگیرند، رها کرده و شروع به داد و فریاد میکنند. در این موقع باید نوزاد را بغل گرفته و آرام کرد، سپس به آرامی نوزاد را زیر پستان گذاشت. با گذشت چند روز ، مادر و نوزاد یاد خواهند گرفت چگونه عمل کنند.
دسته‌ی سوم : در چند روز اول از مکیدن طفره می‌روند و منتظر روزهای بعد می‌شوند که جریان شیر برقرار شود تا آن‌گاه به راحتی شیر بخورند. این نوزادان را نباید مجبور به گرفتن پستان مادر کرد، بلکه لازم است با صبر و حوصله و تکرار در فواصل زمانی نزدیک به هم آنان را تشویق به مکیدن پستان کرد. بالاخره نوزاد یاد خواهد گرفت و شیر خوردن را ادامه خواهد داد.
گروه دیگر : نوزادانی که ابتدا نوک پستان مادر را لیس می‌زنند و مزه‌ی شیر را می‌چشند و سپس پستان را می‌گیرند و شروع به مکیدن می‌کنند. این گروه را نیز نباید به زور و با عجله وادار به گرفتن پستان نمود، زیرا ناراحت شده، شروع به گریه کرده و از گرفتن پستان امتناع می‌ورزند.
دسته‌ی چهارم : آرام آرام شیر می‌خورند و هر چند یک بار شیر خوردن را قطع و کمی استراحت می‌کنند . مادر باید به آن فرصت دهد تا به قدر کافی شیر بخورند و خوب رشد کنند.
دسته‌ی پنجم : نوزادانی هستند که معمولاً ترکیبی از روش‌های فوق در آن‌ها مشاهده می‌شود.
برای مادر شناخت روش‌های مکیدن پستان که در هر نوزاد متفاوت است بسیار کمک‌کننده و راهگشا است، لذا آگاهی داشتن از خصوصیات طبیعی و ویژگی‌های هر شیرخوار در زمینه‌ی روش پستان گرفتن و مکیدن، به مادر، اطرافیان و نیز گروه پزشکی، کمک می‌کند تا بیهوده نگران نشوند و در هر مورد بتوانند تصمیم درستی بگیرند. در حقیقت وقتی یک نوزاد سالم خودش از پستان جدا می‌شود و تمایل به ادامه‌ی شیر خوردن ندارد، اعلام واقعی پایان تغذیه در یک نوبت است و می‌توان به شیردهی خاتمه داد.
فقط در نظر گرفتن " زمان مکیدن " در ارزیابی شیر دریافت شده توسط نوزاد، ممکن است گمراه‌کننده باشد ، زیرا همان‌طور که اشاره شد نوزادان مختلف خصوصیات فردی متفاوتی در نحوه و مدت شیر خوردن از خود نشان می‌دهند به‌طوری که بعضی نیاز به زمان کمتر و بعضی نیاز به زمان بیشتری جهت دریافت شیر کافی از پستان دارند.
مطالعه در نوزادان شش روزه نشان داد که 50 درصد آن‌ها 10 تا 20 درصد حجم شیر یک پستان را در دو دقیقه اول و 80 تا 90 درصد باقیمانده را در مدت چهار تا پنج دقیقه‌ی بعدی کسب نمودند. مطالعه دیگری در نوزادان بین پنج تا هفت روزه، مدت شیر خوردن آن‌ها را از هفت تا سی دقیقه گزارش نموده است.
معمولاً توصیه می‌شود که نوزاد در هر وعده شیر خوردن از هر دو پستان تغذیه کند، یعنی باید به او اجازه داد که تغذیه از پستان اول را تمام کرده و خودش آن‌را رها کند تا شیر چرب انتهایی (Hind milk) را دریافت کرده باشد، سپس پستان دوم به او عرضه شود تا در صورت تمایل از آن پستان نیز شیر بخورد. شیرخواران بزرگ‌تر اگر بعد از تخلیه‌ی کامل یک پستان احساس رضایت و کفایت نموده و تمایلی به گرفتن دوم نداشته باشند، لزومی ندارد که در هر وعده شیرخوردن از هر دو پستان تغذیه نماید.
به هر حال به مادران توصیه می‌شود که در نوبت بعدی شیردهی، تغذیه را از پستانی که قبلاً استفاده نشده یا به خوبی تخلیه نشده است شروع کنند.
وقتی به نوزاد فرصت داده می‌شود تا ابتدا پستان اول را تخلیه کند و سپس به پستان دوم گذارده شود، او تعادل مناسبی بین مایعات و انرژی برقرار می‌کند، زیرا ترکیب شیر در طول تغذیه تغییر یافته و فقط نوزاد می‌داند که چه زمانی به تعادل آب و کالری رسیده است. به ابتدای شیر که حجم زیاد و چربی کم دارد شیر پیشین یا Foremilk و به قسمت آخر شیر که کم حجم و پرچرب است شیر پسین با Hindmilk می‌گویند. اگر مادر زود به زود پستان مورد مکیدن را تغییر دهد، شیر کم چربی عاید نوزاد شده و معده‌ی او از شیر کم کالری پر می‌شود. افزایش وزن نوزادی که Foremilk زیاد و Hindmilk ناکافی دریافت می‌کند ممکن است کند شده و موقع مکیدن پستان و در فاصله‌ی تغذیه‌ها نق بزند و مدفوع آبکی سبز داشته باشد. مطالعه نشان داده است اعم از این که نوزاد همیشه در هر نوبت تغذیه از یک و یا هر دو پستان تغذیه کند، مقدار شیری که در 24 ساعت می‌خورد یکسان است، گرچه وقتی از یک پستان تغذیه میکند، ممکن است مدت تغذیه‌ی او از آن پستان مختصری طولانی‌تر باشد.
وقتی یک نوزاد سالم خودش از سينه‌ی مادر جدا می‌شود و تمایل به ادامه‌ی شیر خوردن ندارد، اعلام واقعی پایان تغذیه در یک نوبت است و می‌توان به شیردهی خاتمه داد.
________________________________________